In december 2018 tekende het Netwerk tegen Armoede, samen met drie andere armoedeorganisaties verenigd in Belgisch Netwerk Armoedebestrijding, beroep aan tegen twee koninklijke besluiten die advocaten verplichtten om bij het elektronisch neerleggen van documenten bij de rechtbank gebruik te maken van betalende software in handen van een privébedrijf. Dit bedrijf rekende fikse kosten aan voor het neerleggen van documenten, ook in pro-deozaken.

Die verplichting betekende dus opnieuw een stijging van de kosten van juridische procedures. Dat was voor ons onaanvaardbaar: na de invoering van de rechtsplegingsvergoeding, het btw-tarief van 21% op de erelonen van advocaten, de verstrenging van de regels inzake de pro-deobijstand, de verhoging van de griffierechten was de maat vol en wilden we een sterk signaal geven dat als we op die weg verdergaan de rechter simpelweg onbereikbaar dreigt te worden voor mensen in armoede. Bovendien bestond het risico dat de besluiten de basis zouden leggen voor een justitie op twee snelheden: een snelle, elektronische justitie die 24/24 beschikbaar is voor mensen die het kunnen betalen en een trage justitie, enkel beschikbaar tijdens de openingsuren van de griffie voor wie het niet kan betalen (en de pro-deo cliënten). Ook dit is onaanvaardbaar: de toegang tot de rechter is een grondrecht dat niet afhankelijk mag zijn van je financiële mogelijkheden of sociale status.

Door het beroep zetten we onze hakken in het zand tegen die evolutie en vorige week haalden we in deze zaak alvast onze slag thuis: de Raad van State vernietigde de verplichting voor advocaten om gebruik te maken van deze software. In een beroep aangespannen door enkele advocaten oordeelde de Raad dat de regering en de minister hun bevoegdheid te buiten gingen door advocaten te verplichten gebruik te maken van die software.

De besluiten zijn nu dus vernietigd maar daarmee is dit verhaal niet ten einde. Volgens het Netwerk tegen Armoede moet de volgende federale regering drie belangrijke lessen trekken uit de vele beroepen die werden ingediend tegen haar beslissing om een extra drempel op weg naar de rechter te installeren:

1.   Er is geen ruimte voor nieuwe of hogere financiële drempels naar justitie. Mensen in armoede vinden nu al maar moeizaam hun weg naar de rechter en een verdere toename van de kosten van juridische procedures dreigt de weg naar de rechter voor veel mensen definitief te versperren.

2. Een justitie op twee snelheden is onaanvaardbaar: justitie moet er zijn voor alle Belgen ongeacht hun financiële of sociale situatie. Het is onaanvaardbaar dat mensen met beperkte financiële mogelijkheden slechts gebruik zouden kunnen maken van een “justitie light”.

3. Maatregelen om de toegang tot de rechter van mensen in armoede te verzekeren dringen zich op. Luister naar de ervaringen van mensen in armoede over hoe het de laatste jaren steeds moeilijker geworden is voor hen om daadwerkelijk een beroep te doen op de rechter wanneer hun rechten geschonden worden. Dat is onaanvaardbaar: in een rechtsstaat moet iedereen die dit nodig heeft gebruik kunnen maken van de bescherming van de rechter en het recht.