De Armoedebarometer 2022 die handelt over het jaar 2021 toont twee gezichten: aan de ene kant dalende of stabiele armoedecijfers; aan de andere kant een exponentiële groei van hulpvragen bij de Voedselbanken, de OCMW ’s. Terwijl de economie aan het bloeien was, verdiepte de armoede zich. Het tweede, armoedig gezicht is een voorbode van 2022 waar de hollende kosten armen dieper in de armoedeval duwen, lage inkomens in armoede worden geduwd. Een armoedebestrijdingsbeleid dringt zich meer dan ooit op.

Decenniumdoelen, het platform van armoedeorganisaties, vakbonden, mutualiteiten en het brede Vlaamse middenveld, analyseert elk jaar de armoedecijfers. Deze cijfers zeggen echter niets over de dagelijkse strijd om te overleven. Veldwerkers en armoedeverenigingen, vrijwilligers van de voedselbanken brengen een ander beeld. Een beeld van diepe miserie. Armoedebestrijding wordt dankzij hen een verhaal van het miskennen van grondrechten. Vandaag leven we op een kruispunt. Een kruispunt naar meer of minder gelijkheid, naar meer of minder armoede, naar een erkennen van de grondrechten. De nasleep van corona, de energiecrisis, de inflatiecrisis, de economische onzekerheid en de aanstormende klimaatcrisis verplicht elke samenleving antwoorden te zoeken. Een scharnierperiode waar de keuzes voor solidariteit en herverdeling de enige antwoorden zijn voor een leefbare samenleving.

2021, de periode waarover de Armoedebarometer 2022 spreekt, is een jaar met twee gezichten. Aan de ene kant dalen de armoedecijfers en bepaalde indicatoren rond werk en kinderarmoede. Aan de andere kant, vanaf het najaar 2021, zijn er de verontrustende cijfers en verhalen van veldwerkers.

De verontrustende cijfers en verhalen gaan over de exponentiële nood aan voedselhulp, over OCMW’s die meer dan ooit andere hulp- en maatschappelijke dienstverlening moeten uitreiken. Het gaat over voedsel, financiële hulp en schuldbemiddeling. De dalende armoedecijfers verbergen aldus een concreet verhaal van diepe armoede en meer nood bij veel gezinnen, ook uit de lage middenklasse.

De diepere armoede en de groeiende, exponentiële nood in het najaar 2021 is de voorbode van de diepe crisis waarin we vandaag, 2022, zitten. De Armoedebarometer 2022 kan bijgevolg niet voorbijgaan aan deze nood. Alle lichten staan op dieprood. Een globale verarming van vooral de lage middenklasse en de verdieping van de armoede is vandaag een realiteit. Overheden moeten nu schakelen en moeten niet wachten op regeringsverklaringen. Gezinnen hebben vandaag nood aan concrete antwoorden.

Energiemaatregelen moeten gekoppeld worden aan een lange termijnverhaal met het centraal stellen van energetische renovatie. Collectieve maatregelen, zoals collectieve warmtepompen of uitgebreide energiegemeenschappen, naast intensieve renovatiecampagnes, zijn nodig. Het structureel verankeren van het sociaal tarief en dit tijdelijk uitbreiden tot de lage middenklasse is absoluut noodzakelijk. Het uitzuiveren van de energieprijzen en het wegwerken van Mattheuseffecten zijn ook en vooral een Vlaamse taak.

Vlaanderen en federaal moeten werk maken van het verhogen van het inkomen. De verhogingen en indexeringen van de sociale minima zijn belangrijk, maar zijn niet voldoende om de op hol geslagen stijging van de levensduurte te verwerken. Het sociaal tarief is belangrijk maar niet voldoende: gezinnen blijven ermee in een overlevingsmodus. Investeren in het Groeipakket moet ten goede komen van de sociale toeslagen. Deze gaan immers naar zowel mensen in armoede als mensen nabij armoede vanuit de lage middenklasse.

Duurzame en betaalbare huisvesting is het antwoord op middellange termijn. Sociale huisvesting is hierin een duurzaam en betaalbaar antwoord. Maar dit antwoord blijft voor 180.000 gezinnen momenteel enkel fictie. Dit non-beleid wordt vandaag cash betaald door honderdduizenden gezinnen. De Vlaamse regering legt bovendien de verantwoordelijkheid bij de private verhuurder, maar neemt zelf te weinig initiatief om structurele antwoorden te geven. Ja, aan een plafonnering van de huurprijzen, maar ook vooral een grote ja aan een uitbreiding van de huurpremie. Ook federaal kan een steentje bijdragen door de belastingaftrek tweede woning stop te zetten en deze middelen te gebruiken voor de broodnodige energetische renovatie van de private huurmarkt.

Een crisis biedt steeds een mogelijkheid om een ander antwoord te zoeken. Het is een opportuniteit om een andere weg in te slaan. We kunnen nu gaan voor een land met meer gelijkheid en minder armoede, of we kunnen miljoenen Vlamingen en Belgen in de steek laten en in de diepe armoede. De Armoedebarometer 2022 toont de nood van een dringende keuze voor een armoedebestrijdingsbeleid in een scharnierjaar.