Ook de sociale partners van de dienstenchequesector zetten met het sociaal akkoord een eerste stap richting de verbetering van het statuut, na maanden kibbelen over de arbeidsvoorwaarden van huishoudhulpen. Die ommekeer was broodnodig en ruimschoots te laat, maar zelfs nu zijn we er nog lang niet. Op het vlak van duurzaam en werkbaar werk blijft het Vlaams Netwerk tegen Armoede op zijn honger zitten bij het ontwerpakkoord. De werkbaarheid van een job als huishoudhulp laat vandaag sterk te wensen over. Sterker nog, steeds meer huishoudhulpen vallen onder de categorie ‘werkende armen’. Dat mag je gerust beschouwen als een alarmsignaal. Heel vaak gaat het over alleenstaande ouders die door de zorg voor hun gezin niet in staat zijn om de job voltijds te doen.

Om huishoudhulpen echt te waarderen, moeten we zorgen voor:

• een waardig loon
• correcte onkostenvergoedingen
• degelijke opleiding, ondersteuning en bescherming tegen ongewenst gedrag

Het sociaal akkoord zet kleine stappen vooruit inzake loon en onkosten.

(Voormalige) huishoudhulpen in onze verenigingen waar armen het woord nemen geven aan dat het dienstenchequesysteem haaks staat op duurzame tewerkstelling. Het is allesbehalve een hefboom om uit armoede te geraken. Door de lage lonen en precaire statuten flirten veel werknemers met de armoederisicogrens. De job is fysiek en mentaal belastend, kosten voor kinderopvang en vervoer lopen op. Na een aantal jaar zien wij deze (ex-)huishoudhulpen tegen een muur aanlopen, ze worden ziek en vallen terug op een ziekte-uitkering. De les die zij geleerd hebben? Werken loont niet, want je komt amper boven de armoedegrens uit en je gezondheid en welzijn worden ernstig geschaad. Het Netwerk tegen Armoede vraagt zich af of een loonsverhoging van 0,4 % het tij kan keren. We roepen de sociale partners op om vooral oor te hebben voor de noodkreten van huishoudhulpen. Zij kwamen niet voor niets al meermaals op straat om de wantoestanden in de sector aan te kaarten.

Het zijn woorden die we de voorbije jaren meermaals hoorden vallen. Huishoudhulpen werken om te kunnen leven, niet om te overleven. Toch blijkt uit de getuigenissen van huishoudhulpen dat de vergoedingen in de sector ontoereikend zijn om een menswaardig leven te leiden. In realiteit werken huishoudhulpen zelden voltijds. Dat is fysiek vaak niet haalbaar, maar voor de vele alleenstaande ouders in het systeem ook moeilijk te combineren met de zorg voor een gezin. Dat laat hen achter met een loon onder de armoedegrens. Om het hoge aantal langdurig zieken een halt toe te roepen, moeten de sociale partners naast hogere lonen ook een arbeidsduurvermindering (met behoud van loon) voor huishoudhulpen ernstig in overweging nemen.

“Ik krijg nu 13 euro per uur en werk 30 uur. Netto komt dat uit op 1.560 euro per maand plus een onkostenvergoeding voor dienstverplaatsingen. In mijn vorige job had ik 900 euro voor een parttime. Financieel is het nog steeds niet evident met vier kinderen, maar ik ben al content dat ik erop vooruit gegaan ben en ik nu mijn uren kan kiezen.”

Dienstverplaatsingen zijn onlosmakelijk verbonden met het werk van een huishoudhulp. Moeten betalen om überhaupt te kunnen gaan werken, klinkt bijna te gek voor woorden. Helaas is het een dagelijkse, onhoudbare realiteit, ook door de stijgende brandstofprijzen. Een verdubbeling van de verplaatsingsvergoeding voor huishoudhulpen komt neer op 28 cent per kilometer voor de verplaatsing tussen twee klanten. Dat klinkt op het eerste zicht hoopgevend, maar is eerder een bevestiging van de uitbuitingssituatie waarin ze zich eerder bevonden. Ter vergelijking: overheidspersoneel krijgt (terecht) 37 cent per kilometer bij dienstverplaatsingen. Waarom kunnen huishoudhulpen dan geen volledig dekkende onkostenvergoeding voor dienstverplaatsingen krijgen?

Hoewel het in het huidige debat vooral gaat over het financiële aspect, gaat het creëren van werkbare en duurzame werkomstandigheden verder dan dat. Het gebrek aan opleiding en ondersteuning leidt tot extra stress op het werk. De ervaringsdeskundigen uit onze verenigingen zijn het er unaniem over eens. Al te vaak krijgen ze onhaalbare wensen voorgeschoteld en het is voor velen heel moeilijk om daartegen in te gaan. Ze zeggen ja op alles uit angst om hun job te verliezen, maar dat maakt de kans op ontevredenheid bij de klant alleen maar groter.

“Ik krijg een uurrooster en een adres. Dat is het. Ik weet niet wie daar woont, of en welk poetsmateriaal er is, of er een hond is … Zoek het maar uit en zorg dat je er op tijd geraakt.”

“Iemand van het poetsbureau zou met de huishoudhulp moeten meegaan tijdens een betaalde kennismaking om te zien wat er aanwezig is van materiaal, hoe het huis eruit ziet en wat haalbaar is binnen vier uur.”

Het werk als huishoudhulp is niet zonder risico’s. Het principe ‘klant is koning’ zorgt voor een ongelijke machtsverhouding waar de huishoudhulp vaak aan het kortste eind trekt. Veel huishoudhulpen melden bepaalde wanpraktijken van de klant niet uit angst om zelf ontslagen te worden. Normaal gezien moeten de in het contract voorziene uren betaald worden. Wanneer klanten hun vaste huishoudhulp afzeggen, moet het dienstenchequebedrijf vervangend werk voorzien voor de huishoudhulp. In de praktijk blijken bepaalde dienstenchequebedrijven dit te ondermijnen door steevast contracten aan te bieden met minder uren dan de werkelijke werktijd. Zo valt het bedrijf niet in de kosten, maar dit gaat wel ten koste van de huishoudhulp. Stelsels zoals zwangerschapsverlof, uitkeringen of pensioen worden bovendien berekend op basis van een contract. Deze praktijken maken misbruik van de machtsverhouding bij (kwetsbare) werknemers en mogen we niet normaal vinden.

“Ik werd eens beschuldigd van een ring gestolen te hebben die weg was. De politie kwam erbij. De ring werd uiteindelijk teruggevonden achter de kast.”

In tijden van #metoo zou je denken dat we streng optreden tegen grensoverschrijdend gedrag tegenover huishoudhulpen. Maar niets is minder waar. Grensoverschrijdend gedrag, zowel mentaal als fysiek, blijkt geen uitzondering en de ondersteuning vanuit het dienstenchequebedrijf blijft miniem. We zijn het als samenleving verplicht om bescherming te bieden tegen dergelijke wanpraktijken. Het Netwerk tegen Armoede pleit ervoor om huishoudhulpen steeds in duo te laten werken indien zij dat wensen. Zo beschermen ze elkaar niet alleen tegen ongewenst gedrag van klanten, maar kunnen ze van elkaar leren en het zware werk verlichten door samen te werken. Ze ervaren ook mentale steun van een directe collega en kunnen elkaar uit de nood helpen met vervoer.

“Eén van mijn klanten deed steeds naakt de deur open. Ik was toen 19 jaar. Toen ik hier melding van maakte bij mijn poetsbureau, zeiden ze hem dat hij in de toekomst een broek moest aantrekken. Daarmee was de kous af. Ik moest wel blijven gaan, ook al was ik er niet op mijn gemak.”

“Ik had ooit een klant die naar mijn borsten greep. Ik maakte er melding van bij mijn werkgever en weigerde om er nog naartoe te gaan. Mijn werkgever heeft er verder niets tegen ondernomen. Ik ervaarde totaal geen steun. Wat dan voor de volgende huishoudhulp die er moest gaan poetsen?”

Op 9 juni vertelde minister Jo Brouns in Het Journaal op VRT, dat hij mensen niet enkel aan het werk wil krijgen, maar ook aan het werk wil houden. We kunnen alleen maar toejuichen dat hij niet enkel wil inzetten op activering, maar vooral op duurzaam en werkbaar werk.

Om huishoudhulpen echt te waarderen, moeten we zorgen voor een waardig loon, correcte onkostenvergoedingen en degelijke opleiding, ondersteuning en bescherming tegen ongewenst gedrag. Het sociaal akkoord zet kleine stappen vooruit inzake loon en onkosten. Laat dit een basis zijn om op verder te werken richting een duurzame, kwaliteitsvolle job. Huishoudhulpen zijn een fundament van onze diensteneconomie. Dat verdient respect en waardering, naast een correcte verloning en vergoeding.