In België kan 1 op de 15 vrouwen het zich niet veroorloven om elke maand menstruatieproducten te kopen. Zeker op de werkvloer zorgt dat voor problemen. Nochtans voorzien werkgevers wel in toiletpapier. Hoog tijd om ook gratis menstruatieproducten aan te bieden. Voor je regels kies je niet!

In België loopt 28% van de vrouwen een armoederisico. Vooral vrouwen die financieel afhankelijk zijn van hun partner, alleenstaande moeders en vrouwen met een niet-EU-migratieachtergrond bevinden zich in de meest kwetsbare situaties.

Menstruatiearmoede is slechts één aspect van hoe armoede de levensomstandigheden van vrouwen beïnvloedt. Het is een probleem waar een dubbel taboe op rust. Praten over menstrueren is al lastig, maar toegeven dat je ook nog eens in armoede leeft, maakt het nog moeilijker.

Ook werkende vrouwen kampen met menstruatiearmoede. Zeker voor alleenstaande vrouwen, vooral met kinderen, is het moeilijk om financieel rond te komen in een maatschappij waar het tweeverdienersmodel de norm is. Bovendien werken vrouwen vaak in ondergewaardeerde sectoren zoals in de zorg, de retail en de dienstensector, waar ze een laag loon en onzekere arbeidscontracten hebben.

Sommige vrouwen in armoede besluiten om een beperkt aantal maandverbanden en tampons te kopen en deze langer te gebruiken, wat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Andere vrouwen kiezen voor goedkopere alternatieven zoals wc-papier, tissues, incontinentiemateriaal of kraamverband. Deze producten kunnen ongemak, irritaties of allergieën veroorzaken.

Menstruatiearmoede gaat verder dan alleen het moeilijker of niet kunnen aankopen van maandverband of tampons. Ook pijnstillers kunnen vrouwen in armoede niet betalen. Bovendien zorgt het aankopen van menstruatieproducten ervoor dat zij moeten bezuinigen op andere essentiële uitgaven zoals voedsel, gezondheidszorg en tandzorg, wat ook weer hun welzijn op de werkvloer beïnvloedt.

Tampons en maandverband zijn net zoals toiletpapier en zeep sanitaire basisvoorzieningen voor werknemers. Automaten met gratis menstruatieproducten zijn voor een werkgever een relatief kleine investering met grote voordelen: vrouwen krijgen op een eenvoudige en anonieme manier toegang tot hygiëneproducten. Ook de fysieke en mentale gezondheid van werknemers gaat erop vooruit, wat dan weer leidt tot een positieve werkomgeving en minder ziekteverzuim.

Door het taboe rond menstruatie te doorbreken, erkennen werkgevers de behoeften en rechten van vrouwen op de werkplek. Een grotere betrokkenheid bij het werknemerswelzijn leidt idealiter ook tot een inclusief HR-beleid dat rekening houdt met armoede en genderongelijkheid. Ook hier hebben werkgevers heel wat te winnen: een zorgzame werkomgeving trekt vrouwelijke werknemers aan én behoudt ze.

Het gratis aanbieden van menstruatieproducten is dus een logische stap, maar het gaat hier uiteraard om symptoombestrijding. Vrouwen in armoede werken vaak noodgedwongen in deeltijdse, flexibele en precaire jobs. Enkel het voorzien van gratis menstruatieproducten is niet voldoende. Om armoede op de werkvloer tegen te gaan, is het verhogen van de laagste arbeidsinkomens en uitkeringen boven de armoedegrens dan ook de oplossing die het probleem bij de kern aanpakt.

Een andere maatregel is het afschaffen van de tampontaks. België verlaagde in 2017 de tampontaks van 21% naar 6%, mede dankzij verschillende acties van ZIJkant.

Toch is ook deze basistaks nog te veel voor vrouwen in armoede. Voor menstrueren kies je bovendien niet. Hoog tijd dus om komaf te maken met deze discriminerende ‘tampontaks’. In 2016 bepaalde de Europese Commissie dat lidstaten voortaan zelf beslissen of ze al dan niet btw heffen op tampons en maandverband. Het is nu de keuze aan onze overheid om daar iets mee te doen.

Vrouwen in armoede ondervinden op en naast de werkvloer structurele ongelijkheden die een impact hebben op hun zelfvertrouwen en het uitoefenen van een job. Een HR-beleid dat rekening houdt met armoede, gender en cultuur is essentieel om een werkomgeving te creëren die toegankelijk is voor alle vrouwen.

Het Netwerk tegen Armoede en ZIJkant begeleiden met ‘Sterk Vrouwenwerk’ vrouwen in armoede naar een duurzame job en staan hen bij op de werkvloer. Tijdens het Sterk Vrouwenwerk-traject worden drempels die vrouwen in armoede ondervinden geïdentificeerd en aangepakt via groepssessies en individuele ondersteuning.

Tegelijkertijd ontwikkelen we vanuit de expertise van de deelnemers een toolkit voor een armoede-, gender- en cultuurbewust HR-beleid. Zo hebben deze vrouwen een structurele impact op het creëren van een inclusieve werkvloer bij verschillende werkgevers in de retailsector.

Het Sterk Vrouwenwerk-traject wordt gefinancierd door de EU – NextGenerationEU, met de steun van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen en het federale gendergelijkheidsbeleid.