Het is een grijze, regenachtige dag voor de start van het nieuwe schooljaar. Niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk. Het Vlaamse onderwijs daalt in internationale onderzoeken, er is een groot lerarentekort, de onderwijskwaliteit staat onder druk … Allemaal elementen die zeker ook niet bijdragen aan de gelijke kansen in het onderwijs. Kinderen en jongeren in kwetsbare positie dreigen hierdoor aan het kortste eind te trekken. “We doen een oproep voor gelijke kansen in het onderwijs, met een kostenbewust beleid, een getrapte maximumfactuur in het secundair en brugfiguren tussen ouders en de school”, aldus algemeen coördinator Heidi Degerickx van het Netwerk tegen Armoede. Armoede op school vraagt een gecoördineerde aanpak.

Er wordt vaak met de vinger gewezen naar ouders van kinderen en jongeren in een kwetsbare positie. Ook ouders in een financieel moeilijke positie hebben wel degelijk het beste met hun kinderen voor. Het is niet omdat ouders thuis hun moedertaal spreken, dat het slechte ouders zijn. Ouders in armoede gaan zeer ver om hun kind alle mogelijkheden te geven om te slagen op school. Ze voelen zich schuldig als dat niet genoeg blijkt te zijn voor onze maatschappij. Ze sparen letterlijk de laatste boterham uit hun mond om hun kind eten mee te geven naar school. “Dat ík geen eten heb, oké, maar mijn kinderen moeten eten hebben. En dan bedoel ik eten, geen chips zoals je vaak op foto’s van brooddozen ziet. Rond de 24e van de maand wordt het moeilijk. Ik zorg dat mijn rekeningen betaald zijn en ga dan pas winkelen. Veel kan ik dan niet meer kopen. Ik drink zelf vaak gewoon koffie en eet niet, zolang de kinderen maar eten hebben.” (een bezorgde mama)

In een interview met De Morgen van afgelopen week geeft minister Weyts aan dat het niet de taak van het onderwijs is om armoede te bestrijden. Het is echter bewezen dat kinderen die het koud hebben zich moeilijker kunnen concentreren in de les. We kunnen helaas niet naast het enorme tekort aan sociale woningen kijken. Ongeveer 176.000 gezinnen staan op de wachtlijst voor een sociale woning. De gemiddelde wachttijd kan oplopen tot zo’n 4 jaar. Die lange wachttijd heeft een grote impact op de woonsituatie van mensen in armoede. Ze komen met hun kleine budget in de onderste laag van de private huurmarkt terecht, vaak in te kleine woningen van slechte kwaliteit. Een goede woning is de basis voor een goed resultaat op school. "Ik betaal 650 euro per maand voor een huurwoning in regio Gent, met enkel glas en zonder dakisolatie. Mijn energiefactuur swingt de pan uit. Ik sta intussen al 3 jaar op de wachtlijst voor een sociale woning, maar ik heb zeker nog enkele jaren te gaan.”

Het is tijd om komaf te maken met het afschuiven van de verantwoordelijkheid en structurele maatregelen te nemen die écht werken. Armoedebestrijding vraagt om een samenwerking tussen alle beleidsdomeinen, met ministers die structurele maatregelen nemen voor álle departementen. Ook voor onderwijs. Want ons onderwijs kán een kansenmachine zijn. Het is één van de belangrijkste pijlers om de armoedecirkel te kunnen doorbreken. Maar dan moet ons onderwijs ook gelijke kansen bieden en niet enkel aan symptoombestrijding doen. “Pas toen ik de school vertelde over de problemen die we thuis hebben, kon de school plaatsen waarom mijn kind nu meer verstrooid is. Er waren blijkbaar al gesprekken met het CLB over testen afnemen, maar door ons gesprek werd gelukkig duidelijk dat ze vooral een luisterend oor nodig heeft.”

1. Betrek als school ouders wanneer je signalen opvangt. Communicatie is het sleutelwoord. Doordat de meeste leerkrachten opgegroeid zijn in een gezin uit de middenklasse vertrekken ze vaak van verkeerde veronderstellingen: dat ouders niet geïnteresseerd zijn, dat ze geen kennis hebben over gezonde voeding of zich niet aan afspraken houden, zoals aparte doosjes voor fruit, boterhammen en namiddagsnack. Vaak zijn er andere redenen. Het Netwerk tegen Armoede pleit dan ook voor een hervorming van de lerarenopleiding en een stevige begeleiding en vorming voor (startende) personeelsleden in het onderwijs. Zo krijgen zij inzicht in armoede en leren hier sensitief naar handelen.

2. Brugfiguren verkleinen de kloof tussen onderwijs en welzijn. Jammer genoeg blijft het momenteel echter gaan over een beperkt aantal projecten. Werken met brugfiguren zou over heel Vlaanderen structureel uitgebouwd moeten worden.

3. Voer een getrapte maximumfactuur in het secundair onderwijs in. Jongeren in een kwetsbare positie komen vaak in tso- en bso-richtingen terecht. Laat dat nu net vaak de duurste opleidingen zijn omwille van het specifieke materiaal dat nodig is. Daarom roept het Netwerk tegen Armoede scholen op om na te denken over een bewust kostenbeleid. Aan de Vlaamse overheid vraagt het de schooltoeslag in het Groeipakket kostendekkend te maken voor de laagste inkomens zullen álle leerlingen een opleiding kunnen volgen volgens hun talent in plaats van de kostprijs.

4. Verhoog de laagste inkomens en uitkeringen tot boven de Europese armoedegrens. Zo hebben ouders een inkomen dat hun in staat stelt hun kinderen gezonde en gevarieerde maaltijden te bieden en hun schoolfacturen te betalen.

Deze en andere aanbevelingen voor het Vlaamse onderwijsbeleid zijn ook terug te vinden in het memorandum ‘24 speerpunten voor een structureel armoedebeleid in '24’.