Beste wijzen van dit land

Bouwen we in 2025 samen aan een herberg waar plaats is voor élke mens?

Het is weer de tijd van de goede voornemens. Brengt u samen de blijde boodschap aan de Koning op Driekoningen? Gezinnen en kinderen in armoede verwachten geen goud, wierook en mirre. Samen met hen vragen we niet veel. Wel hopen ze op een minimuminkomen boven de armoedegrens, een betaalbare woonst en werkbaar werk. Dat zijn de drie cruciale hefbomen om de armoedecirkel te doorbreken van 2 miljoen Belgen die 2025 starten in moeilijke, soms onmenselijke omstandigheden. Laat u daarbij adviseren door mensen met armoede-ervaring. Zij vechten dagelijks om te overleven, op zoek naar beschutting, hopend op een plaats in de herberg, een menswaardig bestaan. Daarom weten zij het beste wat hen kan helpen om uit de armoede te geraken. Ook zij hebben veel wijsheid, maar ultiem heeft u de sleutels tot de herberg in handen. Luister in 2025 naar mensen in armoede. U zult merken dat het niet onwil of een gebrek aan individuele inspanningen is, die armoede in stand houden. Het is niet zomaar ‘Eigen schuld, dikke bult’.

Net zoals Kindeke Jezus zelf zijn stal niet koos, kiezen kinderen er niet voor waar ze geboren worden. Gezinnen in armoede kiezen evenmin voor de tegenslagen of de beperkingen die ze ervaren. Een slechte en vaak te dure woning leidt tot een bittere cocktail van schulden en ziekte. Het zorgt voor constante stress. Het kan bepalend zijn voor de rest van je leven en dat van je kinderen, van onderwijskansen tot een duurzame tewerkstelling, van de toegang tot gezondheidszorg tot sport- en cultuurbeleving. "Armoede is een kwestie van overleven, soms een leven lang”, zo verwoorden mensen in armoede het zelf.

Er zijn vandaag 500.000 Vlamingen die een inkomen op of onder de armoedegrens hebben. Bepaalde groepen hebben een hoger risico op armoede: alleenstaanden en alleenstaande ouders, kortgeschoolde mensen, gepensioneerden, jongeren, mensen met een migratieachtergrond en huishoudens met een lage werkintensiteit. In de Vlaamse Gezinsenquête geven 7 op 10 ouders met een maandelijks gezinsinkomen onder de 2.000 euro aan eerder moeilijk of zelfs heel moeilijk te kunnen rondkomen met het beschikbare inkomen. 1 op 5 ouders zegt ook dat ze het zich niet kunnen veroorloven om jaarlijks een week op vakantie te gaan of dat ze een onverwachte uitgave van 1.100 euro niet met eigen middelen kunnen betalen.

Maar ook gezinnen met een iets groter gezinsinkomen (tot 4.000 euro) hebben het vaak financieel moeilijk. Een groot deel heeft niet de financiële ruimte om op vakantie te gaan of onverwachte kosten te betalen. Zorg dus voor voldoende mechanismen om de sociale zekerheid in 2025 rechtvaardig te herverdelen en ze ook voor de meest kwetsbare gezinnen te vrijwaren. Er zit bij veel mensen geen vet op de soep, als er überhaupt soep is.

Een dak boven je hoofd zorgt voor veiligheid, zekerheid en mentale ruimte. Het is bewezen dat het housing first-principe loont. Investeren in middelen voor woningen én begeleiding helpt dak- en thuisloosheid tegengaan. In Vlaanderen waren er in 2023 naar schatting zo'n 20.000 mensen dak- en thuisloos, waarvan zo'n 6.000 kinderen, volgens het rapport van de Koning Boudewijnstichting. Daarom is bijkomend investeren in de bouw van sociale woningen hoogstnoodzakelijk. De toegang tot en het behoud van een sociale woning voor kwetsbare doelgroepen wordt moeilijker of zelfs onmogelijk. Een goede woning is echter een recht, geen activeringsmaatregel. Sociale huurders afstraffen omdat ze onvoldoende werkbereid zijn of kunnen zijn door gebrek aan scholing, kinderopvang, tijd omwille van mantelzorg … zorgt ervoor dat ze nog meer wegzakken in armoede. Woonzekerheid zorgt juist voor voldoende stabiliteit om een opleiding te starten of een (deeltijdse) job vol te houden of de combo gezin-werk mogelijk te maken.

Laat ons wel wezen. Werk is een heel belangrijke hefboom om uit armoede te geraken. Het zorgt niet alleen voor brood op de plank, maar geeft mensen eigenwaarde en haalt hen uit hun isolement. De voorwaarde is wel dat het werk is op maat van de mogelijkheden van de werkzoekende. Wij pleiten voor het recht op werk voor iedereen: een job op maat met een verloning en arbeidsomstandigheden die een springplank uit armoede vormen. De grote nadruk op de activering naar werk, met een sterke focus op verplichte inschrijving bij VDAB, maakt mensen onzeker. Er dreigt een verlies van uitkering. De zoektocht naar werk zou mensen vleugels moeten geven, niet hen nog meer de grond induwen. De financiële onzekerheid heeft een averechts effect. Het zorgt voor meer mentale druk en wantrouwen en vergroot de afstand tot de arbeidsmarkt. Het is goed dat VDAB zich in Vlaanderen toelegt op de kerntaken, met aandacht voor niet-zelfredzame werkzoekenden. In combinatie met integrale trajectbegeleiding en randvoorwaarden, zoals kinderopvang en mobiliteit, vormt dat een sleutel tot succes.

Beste wijzen, mensen in armoede hebben geen behoefte aan luxeproducten zoals goud, wierook en mirre. Schenk hen, ons en uzelf een collectief rechtvaardige sociale zekerheid vanuit een visie op een menswaardig leven voor iedereen. Gebruik Artikel 23 van de Belgische Grondwet als leidende ster: wonen, werk en een inkomen voor iedereen. Zo bouwen wij samen in 2025 aan een herberg waar plaats is voor élke mens.

Een warm en verbonden 2025

Heidi Degerickx
algemeen coördinator
Vlaams Netwerk tegen Armoede